مزایای بلاکچین برای صنایع خلاق
مترجم: آرامه بندری
شرکت مشاوره «مک کنزی»، گزارش جامعی از فناوری بلاکچین و کاربردهای آن در صنایع خلاق تهیه کرده است که در این گزارش خلاصه‌ای از آن ارائه خواهد شد.
بنابر این گزارش، بسیاری از مدیران و گردانندگان صنایع گوناگون، فناوری بلاکچین را به عنوان نیروی پیشران ارز رمزنگاری شده بیتکوین می‌دانند. «کلاوس شواب»، مدیر اجرایی و مؤسس «انجمن جهانی اقتصاد» در کتاب «انقلاب صنعتی چهارم» بلاکچین را دفتر کلی توزیع شده، قابل برنامه‌ریزی، رمزنگاری شده و قابل اطمینان معرفی کرده است که هیچ کاربری به تنهایی وظیفه نظارت بر آن را به عهده ندارد و نظارت بر آن بر مبنای اجماع جمعی است.
بلاکچین فناوری‌ای است که میتواند بسیاری از درآمدهای از دست رفته را به کسب‌وکارهای موجود برگرداند. در کتاب «انقلاب صنعتی چهارم» یک نظرسنجی از 800 مدیر در صنایع گوناگون انجام شده که در آن 58 درصد از شرکت‌کنندگان معتقدند که بلاکچین علاوه بر شکل دادن بسترهای کاملا نو، میتواند سبب افزایش درآمدزایی صنایع فعلی شود و 10 درصد به «GDP» جهانی بیافزاید.
فناوری بلاکچین میتواند ویژگی‌های جدیدی را به اقتصاد خلاق بیافزاید که این امر سبب تغییرات اساسی در فروش و عرضه محصولات خلاق خواهد شد. برخی از این ویژگی‌ها به شرح زیر هستند:
o کلیه تبادلات و تراکنش‌ها با سازوکار اجماع مشارکت‌کنندگان در شبکه بلاکچین تایید می‌شود. این امر از اعمال خرابکارانه جلوگیری می‌کند.
o دسترسی جامع به تاریخچه رویدادها (تراکنش‌ها)؛ هر رویدادی در شبکه به صورت شفاف قابل ردگیری است. و تاریخچه به صورت برابر در اختیار تمامی کاربران شبکه قرار می‌گیرد.
o پیاده‌سازی این ویژگی‌ها قاعدتا در کاربردهای اولیه این فناوری در قالب ارزهای رمزنگاری شده انجام شده ولی این ویژگی‌ها می‌توانند در هر حوزه‌ای کاربرد داشته باشد. به صورت نظری بلاکچین در هر تراکنش و تبادل در چرخه عمر محصول، جریان فعالیت‌ها یا زنجیره تامین ابری میتواند کارایی فراوان داشته باشد.
بلاکچین، مدلی مبتنی بر هنر شکل می‌دهد
بلاکچین در صنایع خلاق سبب شده تا مفهوم و جایگاه هنرمندان در زنجیره ارزش این صنایع به کلی تغییر کند و در حقیقت بلاکچین جایگاه هنرمند را باز تعریف کرده است. در ساختار نوین مبتنی بر بلاکچین حقوق مالکیت معنوی آثار هنرمندان رعایت می‌شود و هنرمندان بیش از هر زمان دیگری از محصولات و آثار خود درآمد کسب می‌نمایند.
در حال حاضر هنرمندان برای کسب درآمد از آثار خود همواره باید وارد زنجیره ارزشی متشکل از نهادی واسط شوند. برای نمونه هنرمندان برای کسب درآمد در یوتیوب و اسپاتی فای با انبوهی از واسطه‌ها روبه‌رو هستند که این واسطه‌ها نقش پل ارتباطی میان هنرمند و مخاطب را بازی می‌کنند. واسطه‌ها بخش بزرگی از ارزش شکل گرفته توسط محصول خلاق را به خود اختصاص می‌دهند و هنرمند همواره بخش بسیار کوچکی از درآمد را به‌دست می‌آورد. در نمونه اسپاتی فای، مالکان حق پخش موسیقی و هنرمندان تا 120 یا 170 بار استریم شدن موسیقی هیچ درآمدی کسب نمی‌کنند.
«ونسز کاسارس» مدیرعامل شرکت «Xapo» معتقد است که در دنیای امروزی اگر کسی بخواهد اثر موسیقی دیگران را بر روی صحنه اجرا کند و یا از یک موسیقی در فیلم خود استفاده کند باید زمان بسیاری برای طی مراحل حقوقی و مذاکره‌های طولانی با واسطه‌ها انجام دهند. آقای کاسارس معتقد است که در چنین شرایطی بسیاری تن به سختی‌های مذاکرات با واسطه‌ها نمی‌دهند و هیچ مبلغی برای استفاده از حق نشر پرداخت نمی‌کنند.
در حقیقت بسیاری از صاحب نظران معتقدند که ارزش آثار خلاق قطعا از آن چه این روزها در نظر گرفته می‌شود بیشتر است و تنها به دلیل مشکلات فنی است که صنایع خلاق به پتانسیل‌های واقعی خود دست نمی‌یابند.
فناوری بلاکچین میتواند در قالب یک پلتفرم و «پنج اهرم» تمامی مسائل فوق را حل کند. «پنج اهرم» در شکل زیر نشان داده شده است:
فعال ساختن قراردادهای هوشمند
بلاکچین میتواند میزبان قراردادهای هوشمند باشد؛ این قراردادها میتواند سبب مدیریت حقوق دیجیتال آثار هنرمندان شود و درآمد حاصل از ارزش آثار خلاق را در بین تمامی ذی‌نفعان آن تقسیم کند. هر قرارداد هوشمند میتواند جایگزینی برای قراردادهای رایج باشد. قراردادهای نوین میتواند هنرمندان را از چنگ شرکت‌های بزرگ واسطه خلاص کند؛ شرکت‌هایی که درآمد هنگفتی از آثار هنرمندان کسب می‌کنند.
با استفاده از قراردادهای هوشمند دیگر نیازی به پافشاری برای بسته شدن قراردادهای انحصاری آثار خلاق نخواهد بود؛ چرا که با استفاده از قراردادهای هوشمند محیطی عادلانه و شفاف از تمامی ذی‌نفعان آثار شکل می‌گیرد و قابلیت مدیریت و تخصیص حق امتیاز به زیر مجموعه‌ها امکان‌پذیر خواهد شد. هر موسیقی آپلود شده در بسترهای مبتنی بر بلاکچین میتواند با قراردادهای هوشمند درآمد را مستقیما به سوی ذی‌نفعان سوق دهد و نیازی به انحصار در حق بهره‌برداری در محصولات خلاق نخواهد بود.
شکل‌گیری تراکنش‌های همتا به همتا
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاکچین، بهره‌مندی از ساختار عمومی و شفاف آن است. امکان دسترسی به تمامی تراکنش‌ها و تایید آنها توسط تمامی ذی‌نفعان آثار خلاق وجود دارد. برای نمونه صاحبان آثار، توزیع‌کنندگان و تهیه‌کنندگان در هر مرحله فروش محصولات می‌توانند به تمامی تبادلات دسترسی داشته باشند. با توجه به دفتر کل توزیع شده دیجیتال در بلاکچین تمامی ذی‌نفعان داده‌های روشن و شفاف از روند فروش محصولات و ارزش‌آفرینی آنها در بازار خواهند داشت.
افزون بر موارد فوق، بلاکچین میتواند ساختاری شفاف از مالکیت آثار را بر عهده داشته باشد. سرویس‌هایی مانند «Ascribe.io» در تلاشند تا مالکیت آثار خلاق در فضای وب را تضمین کنند. این سرویس تلاش می‌کند تا به هر اثر کد رمزنگاری شده‌ای اختصاص دهد و این کد باید در ساختار بلاکچین مورد تایید تمامی ذی‌نفعان قرار گیرد. این بدان معناست که کلیه تراکنش‌های مربوط به آثار خلاق در شبکه قابل ردیابی است و مالک آثار نیز به راحتی توسط کلید عمومی شناسایی خواهد شد.
ترویج قیمت‌گذاری پویا
قیمت‌گذاری بر روی محصولات خلاق امری پیچیده است که بیشتر به نوع استقبال بازار از محصول مربوط می‌شود. کسی نمی‌تواند برای محصولات موسیقی در ژانرهای مختلف قیمت‌گذاری مختلفی را در نظر گیرد. برای مثال یک آلبوم کلاسیک نمی‌تواند با یک آلبوم پاپ قیمت متفاوتی داشته باشد. اما شاید هزینه تولید و خلاقیت و نبوغ استفاده شده در یک آلبوم با آلبوم دیگر متفاوت باشد. با بلاکچین اما می‌توان قیمت‌گذاری بر روی محصولات خلاق را بر اساس میزان عرضه و تقاضا در نظر گرفت و نظارت بر قیمت‌گذاری کاملا به سازوکار بازار واگذار شود. در چنین فرایندی واسطه‌ها نیز می‌توانند از چرخه فروش محصولات خلاق خارج شوند.
با وجود ساختاری شفاف از مالکیت آثار، قیمت‌گذاری بر آثار نیز شفاف‌تر خواهد شد. ارائه تخفیف‌ها مستقیما از سوی هنرمندان و دسترسی بی‌واسطه هنرمند به مصرف‌کننده میتواند به واسطه بلاکچین امکان‌پذیر شود.
امکان‌پذیر شدن درآمدزایی از طریق «Micropayment» ها و «Micrometering»
فروشگاه‌های موسیقی آنلاین مانند «iTunes» امکان خرید هر نوع موسیقی را برای کاربران فراهم می‌نمایند. استفاده از فناوری بلاکچین در چنین بسترهایی میتواند قابلیت‌های جدیدی به آنها بیافزاید. برای مثال کاربر بتواند بخشی از موسیقی یا فیلمی را به عنوان نمونه گوش کند؛ بخشی که رمزنگاری شده و به صورت شفاف تعداد دفعات شنیده شدن آن در تاریخچه عمومی آن ذخیره خواهد شد. چنین ابزاری قابلیت سنجش دقیق محصولات خلاق را به مالکان آن می‌دهد. موسیقی پیش از خرید دائم چند بار شنیده شده؟ تا چه بخشی از موسیقی خریداری شده، بیشتر شنیده شده؟ چنین ابزاری قابلیت بهبود آثار هنری را برای هنرمندان ممکن می‌سازد و هنرمند میتواند ارزیابی دقیقی از بازار هدف خود داشته باشد. در حال حاضر سرویس‌هایی مانند «Streamium» چنین قابلیت‌هایی به سرویس‌های خود افزوده‌اند و با تلاش برای حذف واسطه‌ها محیطی جذاب برای هنرمندان خلق کرده‌اند. «Brave» پلتفرمی در حوزه تبلیغات است که به تهیه‌کنندگان محتوا این امکان را می‌دهد تا در ازای دریافت بیتکوین از کاربران، محتوا را بدون تبلیغات بر روی پلتفرم قرار دهند. در چنین فرایندی مالکان محتوا نیز می‌توانند در ازای پرداخت مبلغی مشخص از تبلیغات قرار گرفته شده بر روی محصولات خود بکاهند تا واکنش منفی مخاطبان به تبلیغات سبب ضربه دیده نشدن محتوای آنان نشود.
ایجاد سیستم اعتبارسنجی
با پیاده‌سازی بلاکچین می‌توان بسترهایی را شکل داد تا ارتباط مستقیم میان تولیدکنندگان محصولات خلاق و مصرف‌کنندگان برقرار شود و هر یک با تایید دیگری و تبادل بتواند در سازوکار اعتبارسنجی یکدیگر تعامل کند. ذخیره‌سازی اطلاعات نوع خدمات ارائه شده، رضایت از خدمات و … میتواند در تاریخچه هریک از تولیدکنندگان ذخیره شود. مصرف‌کنندگان نیز در چنین سازوکاری می‌توانند با ترویج محصولات تولیدکننده سهمی از فروش آنها را در اختیار گیرند، در نتیجه مصرف‌کننده در این مدل به عنوان کانالی برای عرضه محصولات خلاق عمل خواهد کرد.
ریسک‌ها و چالش‌های آینده
با وجود تمامی مزایای بلاکچین، همچنان مشکلاتی برای این فناوری وجود دارد که بخش عمده‌ای از آن به مسائل حقوقی و قانونی ارتباط دارد:
o مسائل صدور مجوز و چالش‌های وضعیت موجود
پشتیبانی هنرمندان بزرگ از بسترهای مبتنی بر بلاکچین کمتر از آن است تا جمع بزرگی از هنرمندان به چرخه درآمدزایی مبتنی بر بلاکچین بپیوندند. در حقیقت ساختار قدرتمند واسطه‌ها و نهادهای میانی در تمامی حوزه‌های هنر سبب شده تا هنرمندان نسبت به اعتماد به بسترهای مبتنی بر بلاکچین بدبین باشند؛ چرا که بسیاری معتقدند زنجیره عظیم واسطه‌ها به قدری قدرتمند هستند که بلاکچین نمی‌تواند به راحتی سبب حذف آنها شود.
O ابهام در مورد چگونگی رشد هنرمندان در زیست بوم‌های مبتنی بر بلاکچین
قطعا پیاده‌سازی بلاکچین سبب می‌شود تا هنرمندان از آثار خود درآمد به مراتب بیشتری کسب کنند. اما در حقیقت نهادهای میانی و واسطه‌ها خدماتی در مسیر رشد هنرمندان ارائه می‌دهند که نباید به راحتی منکر آنها شد. در دنیای سرگرمی امروز آژانس‌های استعدادیابی نقش مهمی در شناسایی استعدادها و پرورش آنها دارند. شرکت‌های توزیع‌کننده و کمپانی‌های بزرگ فیلم و موسیقی خدمات بسیار مهمی برای رشد هنرمندان ارائه می‌دهند. با حذف چنین نهادهایی ممکن است هنرمندان هیچ‌گاه به رشد و پیشرفت حرفه مناسب خود دست پیدا نکنند.
o ذخیره‌سازی در بلاکچین در مقابل ذخیره‌سازی متمرکز
ذخیره‌سازی حجم بزرگی از داده‌های خلاق بر روی بلاکچین امری است پیچیده و این خود میتواند به شکل‌گیری ابر داده منجر شود. در چنین شرایطی چگونه می‌توان به‌سرعت به داده‌های ذخیره شده دسترسی داشت. چگونگی ذخیره‌سازی نیز خود چالش فنی بزرگی خواهد بود.
o چالش مالکیت فکری
لزوم حمایت نهادها و نظام‌های حامی مالکیت فکری امری است پیچیده که قطعا حمایت سیاست‌گذاران را می‌طلبد. با روی کار آمدن قراردادهای هوشمند و ذخیره‌سازی مالکیت آثار، باید نهادهایی حقوقی نیز همواره در فرایند تایید دارایی‌های فکری نظارت داشته باشند و حتی پشتوانه حقوقی آن را تامین نمایند.
o حکمرانی با چه کسی خواهد بود؟
پس از شکل‌گیری صنایع خلاق مبتنی بر بلاکچین آیا این صنعت باید بر روی زنجیره بلوک خصوصی قرار گیرد و یا این صنعت مبتنی بر زنجیره عمومی بلاکچین فعالیت خواهد نمود؟
اگر زنجیره بلوک خصوصی برای این صنایع در نظر گرفته شود، چه کسی ورود اجزای جدید را تایید خواهد کرد؟
منبع: mckinsey
